Классному руководителю

Социально-педагогическая характеристика класса

(примечание: заполняется на начало и конец учебного года, для вновь назначенных классных руководителей заполняется на конец первой четверти)

Рекомендации по составлению характеристики класса:

1. Общие сведения о классном коллективе. История его формирования:

• количество учащихся;
• из них мальчиков, девочек;
• возрастной состав;
• были ли слияния с другими классами, есть ли прибывшие ученики (из каких школ);
• смена классного руководителя.

П. Содержание и характер учебной деятельности:

• общая характеристика успеваемости, дисциплины;
• наличие контроля за оценками отдельных учеников;
• дисциплина на уроках (кто нарушает?);
• пропуски уроков.

III.     Жизнь класса вне учебных занятий:

• интерес к кружкам, экскурсиям, коллекционированию и т. д.;
• участие классного коллектива в общешкольной жизни;
• проявление сознательной дисциплины;
• влияние на класс родительской общественности;
• общественно полезный труд в классе, школе.

1. Руководство классным коллективом и его организацией:

• актив класса, его работа;
• участие в школьных мероприятиях;
• наличие неформальных лидеров, причины их влияния на класс;
• наличие отверженных.

1. Взаимоотношения внутри коллектива:

• степень сплоченности;
• проявление взаимной требовательности, чуткости, взаимо­помощи;
• наличие или отсутствие группировок;
• особенности взаимоотношений между мальчиками и де­вочками;
• эмоциональное неблагополучие отдельных детей.

1. Общие выводы:

• уровень развития коллектива;
• характер общего эмоционального климата в коллективе;
• дисциплинированность;
• определение основных недостатков в организации жизни коллектива.

Характеристика должна содержать достаточное количество обоснованных конкретных педагогических выводов, учиты­вающих специфику данного коллектива.

Социально-педагогическая характеристика

(Примечание: заполняется на начало и конец учебного года, для вновь назначенных классных руководителей заполняется на конец первой четверти)

1. Общие сведения о классном коллективе. История его формирования.

• Количество учащихся. Из них мальчиков, девочек. Возрастной состав.
• Были ли слияния с другими классами, есть ли прибывшие учащиеся (из каких школ).
• Смена классного руководителя.

2. Содержание и характер учебной деятельности:

• Общая характеристика успеваемости, дисциплины.
• Наличие контроля за оценками отдельных учащихся. Кто из учащихся нуждается в постоянном контроле за успеваемостью и по какой причине?
• Отношение к учению (положительное; нейтральное; равнодушное; отрицательное).
• Отношение к педагогическому воздействию (с ожесточением, равнодушно, понимают и стараются выполнить требования).
• Мотивы учения (познавательный интерес к предметам; осознание необходимости учиться в школьном возрасте; заслужить одобрение взрослых; стремление избежать наказания; стремление к самоутверждению в группе сверстников).
• Дисциплина на уроках, кто нарушает, не работает в классе на уроках?
• Опоздания на уроки, причины.
• Пропуски уроков (по болезни, по уважительной причине, прогулы).
• Наличие (отсутствие) признаков повышенной нервозности, повышенной утомляемости, пониженной работоспособности, подавленного настроения, повышенной возбудимости, вспышек гнева, агрессивности по отношению к сверстникам, агрессивности по отношению к учителям, отказ от контактов, общих дел, склонность к разрушительным действиям, садизм, другие признаки.
• Каковы читательские интересы, какую литературу предпочитают, регулярность чтения (книг не читают, читают эпизодически, читают систематически).

3. Жизнь класса вне учебных занятий:

• Проявление интереса к деятельности: физической, умственной, технической, общественно-политической, организаторской, художественной, спортивной и т.д.
• Участие во внеурочной деятельности: факультативы, объединения по интересам, участие в олимпиадах, викторинах, турнирах. Результативность.
• Хобби.
• Культурный кругозор: посещают ли и насколько часто театры, музеи, выставки, экскурсии и др.
• Патологические влечения: (не курят, курят эпизодически, систематически; не употребляют спиртные напитки, употребляют эпизодически, систематически; не употребляют токсические и (или) наркотические вещества, употребляли однократно, систематически) и др.
• Состоят на диспансерном учёте, по поводу чего.
• Положительные поступки учащихся. Как часто они совершаются, возможные мотивы их совершения.
• Проступки, их проявления (эпизодически, систематически), их характер (грубость, драки, отказ от требований, поручений).
• Правонарушения (воровство, вымогательство, избиение, попытка к насилию, проявление садистских наклонностей, хулиганство, грубое нарушение общественного порядка и т. д.).
• Отношение к своим поступкам (равнодушны, гордятся, переживают, оправдывают, осуждают, раскаиваются).
• Отношение к трудовым делам класса (принимают активное участие, безразличны, демонстративно отказываются).
• Отношение к общественному имуществу (относятся бережливо, по-хозяйски, равнодушно, демонстративно пренебрежительно, вплоть до умышленной порчи имущества).
• Общественно-полезный труд в классе, гимназии.

4. Семьи учащихся:

• Категории семей (полные; неполные; приёмные; опекунские; многодетные; семьи с детьми-инвалидами; семьи одинокой матери с незарегистрированным браком; семьи, оставшаяся с одним отцом (матерью); семьи, живущие без родного отца; семьи с неработающим родителем; семьи, один из родителей находится в учреждении исполнения наказания; семьи мигрантов, беженцев или вынужденных переселенцев; семьи, имеющие безнадзорных детей; обеспеченные; малообеспеченные; за чертой бедности).
• Типы семей: родители морально устойчивы, владеют культурой воспитания, эмоциональная атмосфера семьи положительна; либо неблагополучная семья.
• Неблагополучная семья (!при выявлении фактов семейного неблагополучия семей необходимо своевременно сообщать педагогу социальному!):

– педагогически некомпетентная (родители не владеют культурой воспитания). Признаки: отсутствует единство требований, ребёнок безнадзорен, жестокое обращение, систематическое физическое наказание, низкая осведомлённость об интересах, о поведении ребёнка вне школы;

– нравственно-неблагополучная (асоциальная). Признаки: родители ведут аморальный образ жизни, а именно пьянствуют, тунеядствуют, содержат притон, имеют судимость, воспитанием детей не занимаются;

– конфликтная (в семье неблагополучная эмоциональная атмосфера, между родителями постоянные конфликты, родители повышено раздражены, жестоки, нетерпимы).

• Характер взаимоотношений с детьми:

– Семейный диктат (систематическое подавление инициативы и чувства собственного достоинства ребёнка);

– чрезмерная опека (удовлетворение всех потребностей ребёнка, ограждение от трудностей, забот усилий);

– попустительство (уклонение от активного участия в воспитании ребёнка, пассивность, признание полной автономности ребёнка);

– сотрудничество (отношение взаимного уважения, совместное переживание радостей, горя).

– Организация режима труда и отдыха обучающихся в семьях, выполнения домашних заданий.

– Выполнение обязанностей в семье.   

– Соблюдение режима дня.

– Как организованно общение учащихся в семьях во время досуга, летнего отдыха, отпуска родителей.

• Влияние на класс родительской общественности.

5. Руководство классным коллективом и его организацией:

• Официальный актив класса, его работа (выделить лучших).
• Наличие неформальных лидеров, причины их влияния на класс.
• Позиция других учащихся в коллективе: предпочитаемые, принятые, отвергаемые, изолированные. Кто и с кем из класса наиболее близок. Характер взаимного влияния. Наличие отверженных, причины.
• Участие классного коллектива в общешкольных мероприятиях, органах детского самоуправления, общественных организациях, достижения класса в конкурсных мероприятиях.
• Отношение к общественным поручениям (с готовностью, без видимого интереса, отказываются).
• Выполнение общественных поручений: (добросовестное, недобросовестное, по настроению, под нажимом, с инициативой).

6. Взаимоотношения внутри коллектива:

• Степень сплоченности коллектива.
• Взаимоотношения между одноклассниками: деловые, ровные, дружеские, тёплые, конфликтные, ни с кем не общается.
• Наличие или отсутствие группировок.
• Особенности взаимоотношения между мальчиками и девочками.
• Эмоциональное неблагополучие отдельных детей.
• Манера и стиль общения в коллективе:

– Доминантный стиль (уверены в себе, стремятся навязать своё мнение, легко перебивают, но не дают перебить себя, нелегко признают свою неправоту);

–  Не доминантный стиль (застенчивы, уступчивы, легко признают себя неправыми, нуждаются в поощрении при разговоре);

–  Экстраверты (постоянно направлены на общение, легко входят в контакт, любопытны, открыты, полны внимания к окружающим);

–  Интроверты (не склонны к контактам, замкнуты, предпочитают общению деятельность, в разговоре немногословны).

• Отношение к общественному мнению:

– Активно-положительное (стремятся исправить недостатки, учесть замечания и т. п.);

–    Пассивно-положительное (понимают критику, согласны с ней, но недостатки не исправляют);

–    Безразличное (не реагируют на критику, не меняют поведения);

–    Негативное (спорят, не соглашаются с замечаниями, поведения не меняют).

• Уровень самооценки:

– Адекватная (правильно оценивают свои положительные и отрицательные качества, личные возможности и достижения);

–    Завышенная (некритичны по отношению к себе, преувеличивают свои достижения);

–    Заниженная (излишне самокритичны, недооценивают свои положительные качества и личные достижения).

7. Особенности сферы свободного общения учащихся:

– Сколько времени уделяют «уличному» общению в течении недели, часы вечернего прихода домой.

–    С кем имеют дружеские связи вне класса, какое влияние они оказывают на учащихся.

–    Постоянное или предпочитаемое место уличного общения (клуб, двор, подъезд, и т. д.).

–    Содержание общения на улице: работа с техникой, посещение кино, игра на гитаре, прослушивание музыкальных записей, разговоры на разные темы, бесцельное времяпровождение, курение, выпивка, азартные игры и др.

8. Общие выводы:

• Уровень развития коллектива.
• Характер общего эмоционального климата в коллективе.
• Дисциплинированность.
• Определение основных недостатков в организации жизни коллектива.

Характеристика должна содержать достаточное количество обоснованных конкретных педагогических выводов, учитывающих специфику данного коллектива.

Структура написания анализа воспитательной работы в классе

Введение. Обоснование деятельности за отчетный период:

• цель и задачи, стоявшие в отчетном периоде;
• проблемы, над которыми работал классный руководитель;
• приоритетные направления и пути, выбранные для реше­ния этих проблем.

Основная часть. Участие в реализации общешкольных задач и деятельность по реализации задач и проблем, стоявших перед классным коллективом:

• тематические мероприятия по реализации задач (формы, цель, тематическая направленность и практическая значимость);
• проблемные ситуации, выявленные в ходе работы по ре­шению задач, пути их разрешения;
• выводы о качестве работы на основании психолого-педаго­гических исследований.

Заключение. Обобщение выявленных проблем за отчетный период, определение приоритетных направлений и путей их разрешения, постановка общей цели и конкретных задач дея­тельности на следующий период.

СОВРЕМЕННЫЕ ФОРМЫ ПРОВЕДЕНИЯ КЛАССНОГО ЧАСА

Інфармацыйная гадзіна як сродак фарміравання інфармацыйнай культуры малодшых школьнікаў

Наш час характарызуецца рэзкім павелічэннем аб’ёму і шчыльнасці інфармацыйных патокаў, што прыводзіць да змянення прыярытэтаў адукацыі. Калі стала зразумела, што аб’ём інфармацыі, неабходнай для забяспечвання жыццядзейнасці сучаснага чалавека такі вялікі, што перапрацаваць яго немагчыма, што здольнасць засвойваць і аналізаваць неабходныя звесткі павінна развівацца на працягу ўсяго жыцця, тады асноўным паказчыкам якаснай адукацыі стала не здольнасць запамінаць, а ўменне знаходзіць неабходную інфармацыю. Асноўнай праблемай узаемадзеяння малодшых школьнікаў ва ўзросце 6–10 гадоў з інфармацыйным асяроддзем з’яўляецца інфармацыйная “ўсеяднасць”, але ў дзяцей практычна поўнасцю адсутнічае крытычнае ўспрыманне інфармацыі, уменне яе аналізаваць і структураваць.

Правядзенне ў школе інфармацыйных гадзін, як формы сацыяльна-арыентаванай дзейнасці, якая дапамагае вучням арыентавацца ў патоку падзей, што здараюцца вакол, адчуць асабістую сацыяльную значнасць у грамадска-культурным жыцці школы, горада, краіны, з’яўляецца адным са сродкаў фарміравання інфармацыйнай культуры асобы.

Інфармацыйныя гадзіны падзяляюцца на аглядныя і тэматычныя. Найбольшую цяжкасць, як правіла, выклікае правядзенне і падрыхтоўка агляднай інфармацыйнай гадзіны.

Аглядная інфармацыйная гадзіна – гэта кароткі агляд найбольш актуальных падзей, якія адбыліся за пэўны прамежак часу ў краіне і за яе межамі. У першую чаргу абмяркоўваюцца з’явы і факты грамадска-палітычнага жыцця. У агляд могуць уключацца матэрыялы пра падзеі ў вобласці культуры, навукі, тэхнікі, спорту.

Каб зрабіць вучняў актыўнымі ўдзельнікамі ўсіх этапаў агляднай інфармацыйнай гадзіны, неабходна далучыць іх да працэсу падрыхтоўкі, правядзення і аналізу.

Этап падрыхтоўкі ўключае, перш за ўсё, падбор неабходнага матэрыялу. Асноўныя крытэрыі адбору: актуальнасць, значнасць, дакладнасць, блізкасць жыццёваму вопыту дзяцей. Неабходна папярэдняя падрыхтоўка выступаючых: настаўніка, запрошаных дарослых, саміх вучняў.

Калі інфармацыйная гадзіна праводзіцца ў актыўнай форме (гульня, віктарына, падарожжа, вусны часопіс, прэзентацыя), то рыхтуюцца ўсе яго ўдзельнікі: індывідуальна ці ў мікрагрупах падбіраюць матэрыял для выступленняў, фармулюць пытанні, шукаюць на іх адказы, знаходзяць ілюстрацыі, фотаздымкі, газеты, часопісы і інш.

Каб навучыць дзяцей адбіраць для інфармацыйнай гадзіны найбольш значныя падзеі, настаўніку неабходна напярэдадні праглядзець газеты, часопісы, тэлевізійныя перадачы, звярнуцца да інтэрнэта. Гэта дае магчымасць падключыцца да першакрыніцы інфармацыі.

Неабходна звяртаць увагу і на афармленне класнага памяшкання: абнаўленне класнага кутка, расстаноўка парт для зручнай работы, падрыхтоўка неабходнага абсталявання (палітычная карта свету, карта Беларусі, глобус, сцягі, сцікеры, магніты і г. д.).

На этапе правядзення я аб’яўляю тэму, запісваю план інфармацыйнай гадзіны на дошцы. Пачынаем з самага цяжкага:

1) Знешняя і ўнутраная палітыка Рэспублікі Беларусь.

2) Падзеі, якія адбыліся ў свеце.

3) Навіны навукі, культуры, спорту.

Новыя, цяжкія для ўспрымання малодшых школьнікаў паняцці і тэрміны, запісваюцца на дошцы і тлумачацца. Такім чынам папаўняецца палітычны слоўнік вучняў.

Абавязкова трэба высветліць, якімі крыніцамі інфармацыі карысталіся вучні пры падрыхтоўцы да інфармацыйнай гадзіны. Часцей за ўсё гэта тэлевізійныя перадачы, інтэрнэт, газеты. Для работы з малодшымі школьнікамі асабліва актуальным з’яўляецца пытанне пра формы правядзення інфармацыйнай гадзіны. Гэта абумоўлена, па-першае, цяжкасцю яе зместу, дзе гаворка ідзе пра жыццё краіны, грамадства. Па-другое, успрыманню і асэнсаванню складанай інфармацыі перашкаджаюць такія асаблівасці псіхічнага развіцця дзяцей малодшага школьнага ўзроста, як перавага наглядна-вобразнага мыслення, канкрэтнасць успрымання, непасрэднасць.

Таму нетрадыцыйныя формы правядзення інфармацыйных гадзін могуць зрабіць складаны грамадска-палітычны матэрыял даступным і прывабным (вусны часопіс, кола навін, прэс-канферэнцыя, прэзентацыя газет і часопісаў, прэс-турнір, віктарына, падарожжа па старонках газет і часопісаў).

У працэсе навучання рабоце з газетнымі артыкуламі выкарыстоўваюцца актыўныя формы, напрыклад гульні.

Тры сказы. Зачытваецца артыкул, а дзеці павінны перадаць змест трыма сказамі. Перамагае той, у каго аповед атрымаецца карацейшым і дакладна перадасць змест.

За пяць хвілін даведаешся многа. Задача: даць удзельнікам уяўленне пра тое, як многа можна даведацца за кароткі час. На працягу 5 хвілін чытаюцца розныя па змесце невялікія артыкулы. Адзін з гуляючых паведамляе пра найбольш значнае з таго, што ён даведаўся за гэты час, астатнія ўдзельнікі ўносяць дапаўненні.

Вучыся чытаць газеты хутка. Для правядзення гульні неабходна 3–5 экзэмпляраў аднаго нумара газеты. Газеты раздаюцца кожнай камандзе. Вядучы задае пытанні, адказы на якія вучні павінны знайсці на газетных старонках. Самы просты варыянт гульні – задаць пытанні, якія звязаны з загалоўкамі артыкулаў. На пошук адказаў адводзіцца 15 секунд.

На этапе рэфлексіі і аналізу высвятляюцца адносіны дзяцей да праведзенага занятка. Я праводжу гульню “Кола навін” (кароткія паведамленні па крузе). Паведамляецца тэма наступнай інфармацыйнай гадзіны.

Тэматычная інфармацыйная гадзіна праводзіцца для больш глыбокага абмеркавання пэўных злабадзённых пытанняў. На такіх занятках мы чытаем апавяданні, казкі, глядзім мультфільмы, разыгрываем сітуацыі, затым іх абмяркоўваем.

Такім чынам, работа са сродкамі масавай інфармацыі вучыць школьнікаў быць у курсе грамадскіх і палітычных падзей, адбіраць неабходную інфармацыю з вялікага інфармацыйнага патоку, а таксама фарміруе ў вучняў ідэйную ўпэўненасць і інфармацыйную культуру.

Гульня – справа сур’езная

Аўтар: Юшкявічэне Алена Эдвардаўна,

                            класны кіраўнік 4 класа

                                         дзяржаўнай установы адукацыі

                                “Гервяцкая сярэдняя школа”

Напэўна, я не адкрыю Амерыку, калі скажу, што адна з галоўных праблем сучаснасці – гэта духоўны крызіс. Сёння цяжка выбраць ідэал, на які можна арыентавацца, цяжка распазнаць, дзе сапраўдная дабрыня, а дзе зло. Сапраўдныя духоўныя каштоўнасці падменьваюцца ілжывымі. Крызіс духоўнасці пазбаўляе сэнсу жыццё нашых нашчадкаў. Як жа раскрыць сэнс духоўных каштоўнасцей сучасным школьнікам? Як стварыць умовы для эфектыўнага засваення пачаткоўцамі асноў духоўна-маральнай культуры і  далучэння іх да гуманістычных, агульначалавечых каштоўнасцей?  Пошук адказаў на гэтыя пытанні прывёў мяне да гульні, якая з’яўляецца дзейнасцю, найбольш спрыяльнай для засваення малодшымі школьнікамі. У гульні дзеці атрымліваюць першыя ўрокі гуманістычных узаемаадносінаў:  аказаць дапамогу, падтрымку, не заставацца абыякавым, быць эмацыянальным; вучацца ўзаемадзейнічаць адзін з другім і  г.д.

“Усе гульні, - як адзначае В.В.Зянькоўскі, - напоўнены сацыяльным зместам. Дзеці заўсёды гуляюць у “чалавека”, гульні служаць сродкам уваходу ў чалавечыя адносіны, ва ўсе неабходныя багацці сацыяльнага жыцця”. У гэтым і заключаецца галоўная значнасць і каштоўнасць у гуманістычным выхаванні.

Што ж такое гульня? На мой погляд, адказ на гэта пытанне наступны. Найперш гульня - гэта жыццёва важнае запатрабаванне дзіцяці, якое пазнае свет.

Гульня – спосаб самасцвярджэння і самарэалізацыі дзяцей. Пагадзіцеся, што далёка не кожнаму  дзіцяці  розныя віды дзейнасці даюць актыўныя ролі. Гульні ж даступны ўсім, і гульня такім чынам дае магчымасць кожнаму паказаць сябе, самазацвердзіцца, і ў той жа час гульня можа быць уключана ва ўсе віды дзейнасці.

Гульня – сродак стварэння і падтрымкі  станоўчага эмацыянальнага фону ў дзіцячым калектыве, яна стварае добры настрой, будучы “школай радасці” для кожнага дзіцяці.

Гульня выконвае камунікатыўную  функцыю і вучыць дзяцей зносінам паміж сабой і дарослымі.

І, зрэшты, гульня можа змяніць адносіны чалавека да самаго сябе і акружаючых, фарміруе культуру пачуццяў, садзейнічае фарміраванню станоўчых духоўна-маральных якасцей асобы.

Упэўнена, што база для фарміравання перакананняў закладваецца ў пачатковай школе. Гульня тут выступае эфектыўным сродкам. Яна дае магчымасць так арганізаваць выхаваўчае ўздзеянне, каб яно было яркім, уражлівым і даказвала правільнасць тых ці іншых палажэнняў, дзеянняў, а, магчыма, і ўсёй практыкі жыцця. Неабходна ўлічваць яшчэ адзін момант: малодшы школьнік многае лічыць пераканальным толькі таму, што пра гэта гаворыць дарослы, які для яго з’яўляецца аўтарытэтам. У гэтым выпадку вялікае ўздзеянне на фарміраванне перакананасці малодшых школьнікаў аказвае ярка выражаная пераканальнасць і асабісты прыклад педагога. Слова настаўніка павінна заўсёды папярэднічаць гульні, у неабходных выпадках суправаджаць увесь гульнёвы працэс або ісці адразу пасля гульні.

Для фарміравання перакананняў у малодшых школьнікаў вялікае значэнне мае асабісты жыццёвы вопыт. З гэтага боку  і неабходна разглядаць гульню. Яе трэба не толькі арганізаваць, але і правільна правесці. У дадзеным выпадку дзіця павінна выступаць яе суарганізатарам, прымаць удзел у размеркаванні роляў, выпрацоўцы правілаў гульні, праводзіць аналіз і абмяркоўваць вынікі. Інакш кажучы, неабходна ставіць дзіця ў пазіцыю ісці шляхам этычных каштоўнасцей гульні, што і вызначае яго паводзіны.

Спынімся на гульнях, накіраваных на фарміраванне маральна-этычных перакананняў. Возьмем, напрыклад, гульні са словамі або тэкставымі карткамі.

Дзецям раздаюцца карткі з тэкстам або  асобным словам, словазлучэннем. Калі тэкст не дапісаны, прапаную яго прадоўжыць, а па закончанай фразе выказаць сваё меркаванне.

Напрыклад, картка з недапісанай фразай “Я іду і бачу: хтосьці забыў кнігу…” мае патрэбу ў дапаўненні. Змястоўных варыянтаў вельмі шмат, яны нараджаюцца падчас заняткаў з дзецьмі.

Яшчэ нам падабаецца гуляць у “Чароўную бальніцу”. Прашу дзяцей уявіць, што яны – урачы чароўнай бальніцы, якая лечыць ад лені, хітрасці, сквапнасці, зайздрасці, злосці і г.д.

Дзеці выбіраюць па адной адмоўнай якасці і прыдумваюць рэцэпт і рэкамендацыі, як дапамагчы людзям пазбавіцца ад гэтай якасці. Ад вучняў можна ўчуць шмат цікавых меркаванняў. Вось, напрыклад,  рэцэпт ад лені, аўтарам якога з’яўляецца вучань 4 класа Коцяш Андрэй. Кожны дзень раніцай выпівайце напітак з пладоў шыпшыны і некалькіх  кропляў эліксіра працавітасці. Удзень праз гадзіну пасля прыёма ежы некалькі разоў пацягніцеся і гучным голасам вымавіце ўсе, што патрэбна зрабіць. Перад сном неабходна запісаць усё, што зроблена, і скласці план дзеянняў на наступны дзень. Затым патрэбна выпіць шклянку малака для добрага сну. Дарэчы, сваім рэцэптам Андрэй падзяліўся з бацькамі на бацькоўскім сходзе “Маральныя каштоўнасці нашай сям’і”.

Ці гульня “Пяшчотныя крокі”. З групы дзяцей выбіраюцца два чалавекі. Дзеці становяцца адзін супраць другога на адлегласці 12 – 16 крокаў. Правілы гульні: крок можна зрабіць толькі тады, калі скажаш пяшчотнае слова. Можна задаць тэму: пяшчотныя словы для мамы; словы суцяшэння і інш.

Падчас гульні “Калі ўсе будуць добрымі” дзецям раздаюцца карткі з назвамі розных якасцей. Яны павінны, не называючы сваю якасць, расказаць аб тым, што зменіцца ў жыцці людзей, калі кожны будзе мець гэтую якасць. Па расказу адзін другога дзеці павінны адгадаць, аб якіх якасцях ідзе гаворка.

Адна з любімых нашых гульняў – гульня “Чароўнае крэсла”. Дзеці становяцца ў круг, у цэнтры якога размешчана крэсла. Дзеці ідуць па кругу і спяваюць:

Кто сегодня всех красивей?

Кто сегодня всех счастливей?

Поскорее появись!

На волшебный стул садись!

Па чарзе дзеці сядаюць на чароўнае крэсла. Кожны па крузе павінен сказаць пра таго, хто сядзіць на крэсле, нешта добрае і прыемнае.

Перад гульнёй я гавару дзецям пра тое, што  чароўнае крэсла ўмее дарыць дзецям добрыя якасці і, наадварот, забірае ў іх усе дрэннае. Але каб убачыць гэта, патрэбна глядзець чароўнымі вачыма на таго, хтоя сядзіць на чароўным крэсле.

Асобае месца ў маёй педагагічнай практыцы займаюць гульні, якія ствараюцца самімі дзецьмі. Іх называюць ролевымі і сюжэтна-ролевымі. У гэтых гульнях дзеці ўзнаўляюць у ролях усё тое, што бачаць вакол сябе ў жыцці і дзейнасці дарослых. Перайманне дарослых у гульні звязана з работай уяўлення, фантастыкі. Дзіця не капіруе рэчаіснасць, яно камбінуе розныя жыццёвыя ўрожанні з асабістым вопытам. Спачатку  яму неабходна выбраць задуму гульні і знайсці сродкі для яе рэалізацыі, затым выбраць сваё месца ў гэтай гульні. Важнейшая ўмова паспяховага кіраўніцтва гульнямі – уменне наладзіць давер дзяцей, усталяваць з імі кантакт. Гэта дасягаецца толькі ў тым выпадку, калі выхавальнік адносіцца да гульні са шчырай цікаўнасцю, разумее замыслы дзяцей, іх перажыванні. Такому выхавальніку дзеці ажвотна расказваюць пра свае планы, просяць дапамогі. Умешванне дарослага ў гульню калі-нікалі патрэбна для таго, каб задаць гульні патрэбны накірунак. Умешванне будзе паспяховым, калі у выхавацеля даверлівыя адносіны з дзецьмі. Дзіця раскрываецца ў працэсе гульні, і назіранне за ім  дапаможа выхавацелю ўбачыць розныя рысы характару дзіцяці. Асноўны шлях выхавання ў гульні – уплыў на яе змест, гэта значыць на выбар тэмы, развіццё сюжэта, размеркаванне ролей і на рэалізацыю гульнёвых вобразаў.

Прапаную ў якасці прыклада гульню, якая спрыяе фарміраванню культуры паводзін, з наступным сюжэтам: “Прыпынак аўтобуса. Ідзе моцны дождж. Ты стаіш пад парасонам. Побач – чалавек без парасона…” Сюжэт развіваецца ў розных варыянтах: “з парасонам дзяўчынка – без парасона хлопчык”, “з парасонам хлопчык – без парасона дзяўчынка”, “з парасонам дарослы – без парасона школьнік” і г.д..

Пры арганізацыі гульні “На караблі” дзялю вучняў на тры групы: матросы, капітаны, пасажыры. Затым прапаную група некалькі сітуацый: карабель натыкнуўся на падводны камень; капітан захварэў; у аднаго з пасажыраў прапала дзіця.

Кожная група павінна адказаць, як павінен паводзіць сябе ў тыі ці іншыі выпадку капітан, матрос ці пасажыр карабля, каб на караблі не ўзнікла панікі.

“Добрая казка”. Прашу дзяцей уявіць, што ў кнізе казак усе казкі захацелі, каб у іх былі толькі тыя героі, якія рабілі добрыя ўчынкі. Затым  дзеці  выбіраць дзве вядомыя казкі і складаюць з іх адну такім чынам, каб адмоўныя героі дзвюх казак рабілі ў её толькі добрыя ўчынкі.

Напрыклад: казка пра Чырвоную Шапачку і казка пра трох Парсючкоў: “Аднойчы Чырвоная Шапачка пайшла да бабулі. Па дарозе яна сустрэла ваўка, які працаваў лясным урачом. Воўк расказаў ёй, што ідзе ў домік да парсючкоў, таму што яны захварэлі на грып” і г.д..

Асобна хачу спыніцца на гульнях, якія прызваны вучыць дзяцей пераадольваць канфлікты, узаемадзейнічаць з акружаючымі. З канфліктамі сутыкаемся пастаянна, і таму вельмі важна знаходзіць з іх выхад, які б задаволіў абодва канфліктуючыя бакі. Але каб зрабіць гэта, важна зразумець,што ўмець вырашаць канфлікты – гэта значыць мець гэта жаданне, умець прагназаваць далейшае развіццё аносін з другім чалавекам, аддаючы перавагу пры этым тому ці іншаму спосабу вырашэння канфліктаў. Гульня “Шпак” дапамагае школьнікам пазітыўна, адэкватна і аптымальна, не наносячы псіхалагічных траўм другому, вырашаць канфлікты.

 Сюжэт гульні: у “шпакоўні” позняй восенню пасяляюцца тры “вераб’і”. “Вераб’і” павінны “абсталяваяць свой домік, абжыць” яго так, ім было добра і ўтульна жыць разам.

Але прыйшла вясна, з цёплых краін вярнуліся дадому тры “шпакі”. Яны падляцелі да свайго доміка і ўбачылі, што ён заняты “вераб’ямі”.

Далей дзецям даецца магчымасць нейкі час дзейнічаць самастойна. Гульня заканчваецца, як толькі “вераб’і” і “шпакі” прыдуць да нейкага сумеснага рашэння: або “шпакі” выганяць “вераб’ёў” са шпакоўні; або дамаўляюцца жыць разам; або “шпакі” дапамагаюць “вераб’ям” знайсці другі домік і ўладкавацца там, а таксама дамовіцца, што зімой “вераб’і” могуць зноў яго заняць; або “шпакі” увогуле пакідаюць гэта месца; або другі варыянт.

Тут важна зрабіць выснову, што ў канфлікце заўсёды неабходна ўбачыць і зразумець пазіцыю другога і шукаць спосаб вырашэння разам.

 Такім чынам, гульні, якія разгледжаны вышэй, па-першае, мадэліруюць жыццёвыя сітуацыі; ствараюць умовы для ўзаемадзеяння і ўзаемадапамогі;  адкрываюць прастору для фантазіі, імправізацыі; садзейнічаюць больш эфектыўнаму праяўленню тых станоўчых якасцей, якія ёсць у дзяцей.

 Па-другое, зносіны ў гульнях засноўваюцца на ўзаемадзеянні, супрацоўніцтве і сутворчасці таго, хто выхоўвае, і таго, каго выхоўваюць. У працэсе гульні па меркаваннях, выказваннях дзяцей можна ўбачыць, якія ўяўленні склаліся ў іх у адносінах да розных з’яваў, адносін людзей.

Па-трэцяе, у працэсе гульнёвай дзейнасці і гульнёвых зносін звязкай выступаюць адносіны. Яны з’яўляюцца сістэмаўтваральным фактарам у духоўна-маральным выхаванні малодшых школьнікаў. Іменна адносіны “ачалавечваюць” гульнёвую дзейнасць, надаюць ёй пераўтваральны характар і адухаўляюць зносіны.

Усё вышэйсказанае дазваляе зрабіць вынік, што гульня – гэта эфектыўны сродак выхавання малодшых школьнікаў у цэлым, іх духоўна-маральных якасцей у прыватнасці. Тым больш, што сёння з выхаваўчай практыкі знікаюць спадарожнікі дзяцінства: гульні, забавы, фантазія, мара, казка. А менавіта ў гульні, як сцвярджаў А.С.Макаранка, праяўляюцца і фарміруюцца дзеці-арганізатары. А тыя, хто гуляе, вучацца падпарадкоўвацца пэўным правілам, нормам паводзін, усталяваным у грамадстве.